zee! lekker koel

vrijdag 19 april.
ik sta nu op 2100 meter hoogte.
De weg hiernaar toe is niet te beschrijven, ik hoop dat ie op Google Earth te vinden is.
We rijden met de halve groep deze pas, de anderen zijn een tiental kilometers langer onderweg, maar dan over de snelweg. Op weg naar Marrakech.
De weg over Tizi-n-Test staat op de kaart gestippeld, dwz slecht begaanbaar. De verhalen werden steeds dramatischer, dus menigeen haakte af. Reizigers op herhaling zeiden dat het 'best mee valt' en ik verwachtte spijt te hebben als ik het niet probeer.
Je kunt beter spijt hebben van iets dat je wél gedaan hebt, dan wat je níet gedaan hebt!

Om kwart voor 9 reed ik weg van de paleismuur, een schitterende camperplaats, om te onthouden.
Vooral omdat je van de hotel-faciliteiten gebruik mag maken.
Ik geniet nog ná van de herinnering aan het koele zwembad.

De omgeving van Taroudant is niet mooi. Links in de verte de bergen (de Hoge Atlas, waar nog een beetje sneeuw op de top!). Rechts, net als gisteren, hectares vol kassen. Niet van glas maar wit plastic. Veel boomgaarden en kwekerijen. Beetje rommelig, veel vuilnis langs de weg.
Na 50km de afslag, dus de definitieve beslissing: de pas of niet de pas?
Ik ga natuurlijk voor 'the hard way' !
Het is al direkt mooi, veel groen en heel veel Arganias (argan bomen).
We zouden 'niet veel' tegenliggers tegenkomen, maar binnen 10 minuten kwam mij een super grote en lange vrachtwagen tegemoet. Overal is plaats om uit te wijken en ik dacht: als HIJ deze weg rijdt......

Ik zie al snel een mooie pauze plek,
onder een grote boom staat een hondje aan een paal gebonden: Wibi, van Corrie dus.
Ik sluit aan voor koffie, al spoedig staan we met 4 NL campers. Piet&Nans hebben deze route al eens gedaan en beloven ons een mooie tocht.
En dat is het! niet te beschrijven, als je op Google Maps
Tizi n'Test, Al Haouz, Marrakesh-Tensift-Al Haouz, Marokko
intoetst zie je de 120km bochten, tot een hoogte van 2100 meter en weer naar beneden.
Volgende keer zet ik een filmcamera op mijn dashboard, maar onder de volgende link krijg al een beetje een indruk. Dank aan de makers! Hoewel je de ervaring van de dieptes en hoogtes niet op filmbeeld krijgt.
http://www.youtube.com/watch?v=srr289Sds-o
Regelmatig een tegenligger, of op een uitwijkplek een mede reiziger die foto's probeert te maken. Wat ben ik blij dat ik deze route rij! allemachtig prachtig !
Wel heb ik inmiddels op mijn nieuwe-camper-verlanglijstje bij geschreven: automatische versnellingsbak.
Ik ben dol op sturen, maar 120km lang doorlopend schakelen leidt af. Het is al lastig genoeg om op de weg én de omgeving te letten.
Na een paar keer stoppen om van het uitzicht te genieten, was ik letterlijk 'over de top' .
Aan de andere kant was het landschap ineens overweldigend paars/rood. Op het navigatiescherm kon ik zien welke bochten me te wachten stonden. Een stukje lager zag ik een camper aan de andere kant van het dal. Hemelsbreed vlakbij.
Af en toe een huis in de berg gebouwd en net toen ik me afvroeg wat een mens bezielt om hier te gaan wonen...... kwam ik in een dorp. Met een 'dorpsplein' overschaduwd door grote bomen. Daar stond de camper van Rob&Inge. Ik stopte en Rob vertelde: je bent nu wel op weg naar beneden, maar je bent nog niet op de helft! Het was 1 uur in de middag.
Mijn TomTom vertelde dat ik om 3 uur op de camping zou zijn, Rob zei: maak daar maar 4 uur van! Er komt nog een stuk met veel gaten, veel bochten, en het gaat minder snel.
Ik haalde de 4 solo's in die net klaar waren met lunch, ik reed langs een snel stromende rivier in de diepte en mijn voeten snakten naar een koud bad. Soms klaterde het water van de bergen naar omlaag. En dan ineens een waterkanaal langs de weg! Een betonnen goot, waardoor het water door de mens gestuurd wordt.
Ik stopte op een plek waar het water (onder de weg door) naar de andere kant geleid wordt en hield mijn gloeiende voeten in de krachtige koele stroom.
Ineens stond er een man naast me, hij vroeg eten en geld en kleding...
Ineens was mijn genieten voorbij
en ben snel ingestapt en verder gereden.

Toen ik eindelijk aan het einde van de pas in een rommelig dorp kwam, begon ik moe te worden. Dan kan je niet meer zo genieten van het moois om je heen. Ik ben even gaan liggen maar werd na 5 minuten wakker van geluid uit mijn walkytalky:
de stem van Ab, dus de solo's waren vlakbij!
Snel sprong ik van mijn bed af, want als de 4 solo's mij inhalen zit ik achter in de rij (en daar heb ik een hekel aan). Toen ik weer reed zag ik ze in mijn spiegel, achter een langzaam wagentje vol geladen met veel hooi of zoiets. Mazzel!
Een aantal bochten verder kwam ik op een punt waar ik heel ver terug kon kijken: ik zag de 4 campers nog steeds achter het kleine wagentje de berg op&af kreunen.

en dan ineens zegt TomTom : over 50 meter rechts.........
er komt van links een weg bij, er staat weer een streep op de weg, 2baans, lantaarnpalen..... terug in de wereld. Veel taxi's , auto's die inhalen......... wat een drukte ineens!
De rivier waar ik al een hele tijd langs rijd komt ineens op straathoogte.
Een heleboel geparkeerde auto's, een strandje, stroomversnellinkjes, kinderen in het water, gesluierde vrouwen, weg-restaurantjes. Kamelen en mooi versierde paarden voor een stapvoets tochtje langs het water (of alleen voor de foto).
Jongens&meisjes met camera's, flirten, lonken, lachen.
Veel snuisterijen te koop, stenen, kristallen....
wat een feest! ik heb de camper geparkeerd en loop wat rond, lekker met mijn voeten in het water, over de gladde stenen.
Verkopers claimen je aandacht, spreken alle talen (ook NL), maar ik kan me moeiteloos daarvan losmaken.
Zilveren armbanden (allemaal made in china) te koop, goedkoop!
maar ik heb al! en toon mijn arabische gouden armbanden (die ik na 10 jaar uit de safe gehaald heb en nu al 4 weken draag). Ze willen wel ruilen, haha!
Leuk om veel Marokkanen hier te zien, veel kinderen in het water, een plaatselijk vermaak voor de plaatselijke bevolking.

Toch moet ik verder, anders haal ik zelfs 4 uur op de camping niet.

Dan kom ik door een gebied waar weer héél veel Argan bomen staan.
Ik weet inmiddels hoe dat gaat met die argannoten, uit het verhaal van Mahfoud in zijn 'Berber-museum' in Tafraout, maar ik had het nog niet gezien.
Veel Vrouwen Cooperaties waar door de Berber vrouwen de 'noten gekraakt' worden en verwerkt. Ik stop bij een bord 'welcome' en laat mij in het proces voorlichten.
3 vrouwen zijn bezig (als ze zien dat er iemand komt kijken) en een jonge vrouw vraagt of ik engels spreek? en raffelt haar verhaal af. Als ik haar een vraag stel blijkt dat zij zélf geen engels begrijpt (aleen spreekt, dwz haar eigen verhaal).
Toch aardig en interessant om te zien. Ik koop (uiteraard) iets en er wordt zeer nadrukkelijk gewezen naar de fooienpot voor de 'werkende' dames. Ik loop naar de camper, haal de filmcamera en doneer 20 Dh en ze zijn ineens 'blij' weer aan het werk.
Zwaar werk: eerst met een steen de bolster van de noot af, dan met een steen de noot splijten zodat de kern vrij komt, die wordt geperst met de hand met een molensteen. De olie wordt opgevangen, de resten worden verwerkt tot 'black soap' (daar word je in de hammam mee gescrubt).
Voor cosmetica wordt de witte kern gebruikt, voor spijsolie worden de kernen eerst geroosterd.
Het is een heel bijzonder produkt, duurder dan olijfolie maar ook véél gezonder en beter en.... goed voor héél veel.

Inmiddels heb ik even zitten googlen en heb mooie sites gevonden, voor degenen die meer willen weten:
http://www.arganolie.eu/
http://en.wikipedia.org/wiki/Argan

en het zijn dus de bomen waar geiten in klimmen
o.a. ook op www.youtube.com/watch?v=7CTCWTr3QuQ te zien, bijna aan het eind van dit bloedstollende filmpje, door iemand die met een fiets deze pas 'neemt'.


Al met al kwam ik aan in Marrakech.
Routebeschrijving: houdt richting Casablanca aan.
bij de eerst rotonde: Casablanca autobaan linksaf, Casablanca rechtdoor.....
ik gok op rechtdoor: FOUT.
We waren voor de Tizi N Test gewaarschuwd dat het een 'gevaarlijke route' was, maar DIT werd pas écht gevaarlijk:
overal auto's, stoplichten, rotondes, jongens op brommers zigzaggend voor-achter-links-rechtssssssssssss ................. en TomTom kende het adres niet, coordinaten? onbekende locatie. Doorrijden tot stadion. Bleek 15km te zijn.....
Ik zag ineens (na wéken) weer de bekende Marjane Supermarkt en ja! daar stonden 3 NL campers op de P plaats. Met volle karren bier&wijn (en misschien ook nog fruit of zo) kwamen zij de winkel uit.
Ik ben achter Piet aangereden, hij was hier al eerder en weet de weg. Nog 8km.
Tegen half 6 kwamen we op de camping, het was nog vér in de 30 graden! geen water in het zwembad maar wel hier&daar schaduw.
De snelweg-reizigers hadden óók een mooie rit gehad, maar ik had géén spijt!
moe maar voldaan stortten wij ons in een welverdiende borrel.

Zaterdag, om 9 uur met de bus naar Marrakech.
Excursie olv gids Achmed, die 4 jaar in NL woonde en Nlands spreekt!
We begonnen in de Jardin Majorelle. Een prachtige park met gigantische cactussen uit de hele wereld. Heel oude bomen ook, en Achmed kan er leuk en interessant over vertellen.
Toch dacht ik: mooi, maar is dit typisch Marrakech? een mooi stokpaardje, dat wel, in ere&glorie hersteld door Yves Saint Laurent (van geboorte een Marokkaan).

Toen 'de stad in' , een moskee met beroemde graftombes. Namen weet ik niet meer, het is teveel. Maar de architectuur, het mozaiek, het houtsnijwerk............ De tuin is prachtig: bomen vól Appeltjes van Oranje. Niet om te eten, deze vruchten (naam ff kwijt) maar voor de oranjebloesem olie. Verschillende soorten Oleander,
de arabische kalligrafie, de symbolen, de repeterende lijnen&krullen in gips met eiwit (?) uitgesneden. De ceder houten plafonds, ingelegd, uitgestoken, ingekleurd.
Marmer, natuursteen, eindeloos mooi en zichzelf herhalend.
Gips kan je bewerken zolang het nat is, cederhout is niet ontvankelijk voor houtworm.
Achmed heeft veel te vertellen, maar we worden moe.
Ook deze gids wil zijn kennis kwijt en vindt dat 'wij moeten luisteren'.
Het wordt een beetje dwingend.
Dan gaan we koffie drinken, een grote groep (we zijn met 35) op dakterras met uitzicht op veel ooievaarsnesten, met jongen. Bijzonder om zoveel van die grote, voor ons weiland- vogels in de stad te zien. Ze zijn wel heel smoezelig.
We komen regelmatig Nlanders tegen: goedkoop ticket en hotelletje in de Medina, Lonely Planet, Marco Polo gids. Ik denk dat ook een keer te doen. In januari, wanneer het hier niet zo heet is en in NL de koude donkere tijden! Deze stad heeft genoeg in huis voor een aantal dagen aangenaam verpozen.
We lopen door de Medina, zien oude bijzondere straatjes, lopen door de souk, gaan lunchen op een dakterras. De temperatuur loopt op, 37 graden schat Achmed. Om 3 uur zal het wel 40 zijn...... ! We lopen door een straat aan de sunny side, ik verscholen onder een grote hoed. Ineens knal ik tegen een laaghangend verkeersbord, midden boven de stoep, op ooghoogte. Het duizelde me, maar ik bleef overeind. Dankzij mijn hoed was mijn hoofd nog heel, maar wel een bult dus.
We komen in een winkelstraat en zien ineens een winkel met groot uithangscherm: SOLO. Daar moet natuurlijk een foto van! de 7 solo's worden geportretteerd.
Niemand in de straat begreep onze humor, mensen stonden verbaasd te kijken naar deze 5 vrouwen en 2 man. En ineens, uit het niets een enorme windvlaag, op straat uitgestalde hoeden en ook een grote parasol vlogen door de straat. Verkopers grepen in paniek hun zaken bij elkaar. Wat een groep solo's al niet teweeg kan brengen!
De lunch is prima: De bekende Salade Morocain, dan Tajine met lamsvlees en grote schalen kip&citroen. Veel flessen water, grote schalen vers fruit.
En nu even uitbuiken? Nee hoor! we lopen in tempo achter onze gids door de mooie winkelstraatjes in de oude Medina, dóórlopen, niet kijken, niet kopen.....
we gaan naar de kruidendokter.
We komen in een ijzig koud ge-airco-de ruimte met banken, en krijgen een (toch wel) interessant verhaal van een mooie (inmiddeld afgestudeerd en gediplomeerd homeopathisch geneesheer) man. Het wonderverhaal van de Argan olie.
Hij vertelt leuk, spreekt z'n talen, maakt de goede grapjes en tussendoor kunnen we voor 20DH (nog geen 2 euro dus) een korte massage krijgen. Heerlijk! even de stress uit nek&schouders gewreven.
De 'kruidendokter' is ook zakelijk heel bedreven, er wordt flink gekocht.
Dan staan we weer buiten (lekker warm) en lopen door de Medina naar het Grote Plein, waar je geniet van een oosters tafereel. We gaan naar een dakterras (buitengewoon commercieel, touristisch, maar ook wel de mooiste overzichtsplek) en bekijken het schouwspel.
Slangenbezweerders, buikdansers (ik dacht dat het vrouwen waren), waterverkopers in prachtige kleding, waarzegsters, acrobaten, aapjes aan ketting......... de fakir heb ik gemist.
Echt een Arabische Markt, met muziek en vers sinasappelsap (niet drinken! waarschuwt Achmed: er is hier geen water dus hetzelfde glas wordt de hele dag gebruikt, met een vieze doek schoongewreven). Tussendoor crossen de brommertjes, ezelskarren en ook auto's.
Wat een stad! Hier wil ik wel een paar dagen rond lopen, zonder jagende gids.
Tegen sunset verandert het plein in een enorm openlucht restaurant, we hebben geen tijd voor eten, de bus vertrekt om 7 uur.
Afgepijgerd komen we tegen 8 uur op de camping, morgen weer?
we duiken eerst maar eens in de borrel&eten.

Later loop ik nog 'even' met mijn stoel en fles wijn bij Heleen langs, daar zitten er meer.
Gezellige verhalen en plannen, men verdwijnt druppels gewijs naar eigen honk&bed, maar Heleen, Marjan en ik houden het vol tot één uur!! Wat een fijne gesprekken!
De volgende dag dus een duf hoofd maar een mooie herinnering aan een heerlijke avond.

zondagochtend,
duf hoofd dus, maar een redelijke douche (ook al moet je em in de hand houden).
We zitten in een rij onder de weinige schaduw van de bomen met koffie, speculaasjes, Groninger Koek en maken plannen&afspraken.
Ik besluit vandaag niet wéér de stad in te gaan (er is om 4 uur een bus besteld), ik ga deze stad wel een andere keer bekijken, in januari 4 dagen of zo, in een hotelletje.
Ik nodig Klaas&Jelma, Rob&Inge uit om rijsttafel te komen eten (die afspraak maakten we al in de eerste week). Iedereen verklaart mij voor gek dat ik met dit weer ga koken, maar:
koken doe ik heel graag
het is koel in de camper met de grote fan aan
dan moet ik naar de koele supermarkt
dan kan ik daarna mijn camper op een andere plek zetten: onder een boom, in de wind.

Ik zet dus de rice cooker aan en dan zijn er ineens méér die de stad niet in gaan.
Als je een gerecht inbrengt mag je mee eten! Hanny maakt een groente gerecht, Jopie kip&aubergines, Winy komkommer/pindasaus, en ik mijn standdaard nasi goreng, sambal telor, toemis boontjes en de frutsels die erbij horen.

We eten met 11 man, heel lekker, heel gezellig, heel anders dan de Marokkaanse smaak.
toetje: meloen met kir! hoeveel creme de cassis heeft Klaas niet mee genomen dat het nog steeds niet op is?

Maandag rijden we naar de ZEE !!! joepie, daar is het KOELER !!!
waar een mens al niet blij mee kan zijn.
Het duurt wel een uur vóór ik de stad uit ben, langs de vuilnisbelt met dikke zwarte wolken. Dan een 2baansweg, veel verkeer, veel vrachtwagens, beetje rommelig, de woestijn begint weer, wijds en licht rose gekleurd.
Ik volg de N8 tot Chichaoua, ruim een uur, daarna de R207, een smalle rooie weg op de kaart. Volgens Simon geen mooie route.
Maar na dat dorp, waar ik gelukkig euro's kan wisselen (bij de Marjane was de bank dicht), kom ik op een prachtige brede dubbelbaans weg.
Mooie omgeving, wijds en wittig, velden met gelig graan,
ik stop op een landweggetje voor koffie en ga even schrijven.
Kijk om me heen en zie ineens dat er rustig een auto staat te wachten: ik sta midden op een weg die wél gebruikt wordt blijkbaar!
Ik rij een beetje aan de kant, ze zwaaien en lachen.

Inmiddels is het dinsdag middag 23 april.
iedereen is al naar het stadje gelopen,
het waait flink, temperatuur perfect, Bernadette&Willy gaan nu ook die kant op, ik loop mee.

Dit blog gaat nu vast weg, morgen is misschien de geldigheid van mijn dongel over.
Indien niet dan wordt het morgen vervolgd.